భారతదేశంలోని కొన్ని పురాతన దేవాలయాలలో, ముఖ్యంగా ఖజురాహో (మధ్యప్రదేశ్), కోణార్క్ (ఒడిశా), ప్రాచీన దేవాలయాలలో, మనుషుల మధ్య, కొన్నిసార్లు జంతువుల మధ్య రతి (కామ) చిత్రాలు చెక్కబడి ఉంటాయి. వీటిని చెక్కించిన ఉద్దేశ్యం గురించి పండితులు, చరిత్రకారులు వివిధ రకాల అభిప్రాయాలు వ్యక్తం చేస్తారు. వాస్తు శాస్త్రం, తంత్ర విద్య, కామశాస్త్రం మూడు ఒకే సూత్రంలో భాగంగా భావించబడ్డాయి. జీవితం యొక్క నాలుగు ప్రధాన అశయాల్లో (ధర్మ, అర్ధ, కామ, మోక్ష) కామ కూడా ఒకటే. భోగం కూడా జీవితంలో అవసరమని, దానిని భయపడకుండా సరైన మార్గంలో అనుసరించాలనే భావన వల్ల ఈ శిల్పాలను చెక్కించారని అంటారు. ఈ దేవాలయాలు ప్రధానంగా శైవ, తాంత్రిక సంప్రదాయాలకు చెందినవి.
తంత్ర శాస్త్రం ప్రకారం, మనిషి తన కోరికలను అర్థం చేసుకుని, వాటిని అధిగమించినప్పుడే నిజమైన మోక్షానికి చేరుకోవచ్చు. అందుకే ఆలయ గోడలపై ఈ శృంగార శిల్పాలు ఉంటాయి, కానీ గర్భగుడిలో మాత్రం అవీ కనిపించవు. ఇది భౌతిక ప్రపంచాన్ని అధిగమించి ఆధ్యాత్మికతను అలవర్చుకోవాలని సూచించడమే. ప్రాచీన కాలంలో, ప్రజలకు కామశాస్త్రాన్ని నేర్పడానికి పుస్తకాల కన్నా శిల్పాలే ఎక్కువ ఉపయోగపడేవి. ఇవి ప్రేమ, సంబంధాలు, శారీరక కలయిక గురించి శాస్త్రీయంగా, సహజంగా అవగాహన కలిగించేవి. రచనాత్మకత, కళాశైలి, సున్నితమైన శిల్పకళను ప్రదర్శించేందుకు కూడా ఈ రతి చిత్రాలు ఉపయోగించబడ్డాయి. దేవాలయాలు కేవలం ఆరాధన స్థలాలే కాకుండా, సమాజపు సాంస్కృతిక కేంద్రములుగా కూడా ఉండేవి.
కొన్ని పురాణాల ప్రకారం, సంతానోత్పత్తి అనేది దేవుడిచ్చిన వరం. కాబట్టి, సమాజాన్ని పెంపొందించడానికి, కుటుంబాలను స్థిరపరచడానికి ఈ శిల్పాలు ప్రేరణగా నిలిచాయనేది మరో అభిప్రాయం. కొన్ని రాజులు తమ ఆసక్తుల ప్రకారం కూడా దేవాలయ శిల్పకళను ప్రోత్సహించేవారు. దేవదాసీ వ్యవస్థ, రాజరిక కుటుంబాల్లో లైంగిక ఆచారాల ప్రదర్శన కోసం కూడా కొన్ని చిత్రాలు, శిల్పాలు రూపొందించబడ్డాయని చరిత్రకారులు భావిస్తున్నారు. ఇది తంత్ర సాధనలలో ఒక భాగంగా లేదా కామ శాస్త్రంలోని కొన్ని అభ్యాసాలను సూచించడానికి ఉండొచ్చని భావిస్తారు. అయితే, ఈ చిత్రాలను పౌరాణిక, మిథిలాజికల్, లేదా అశ్లీలతలతో నిమిత్తం కాకుండా, ఒక కళారూపంగా మాత్రమే చూడాలని కొందరు శాస్త్రవేత్తలు అభిప్రాయపడుతున్నారు.
ఈ శిల్పాలను అర్థం చేసుకోవడం ఒక నిర్దిష్ట దృష్టికోణాన్ని ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇవి సమాజానికి తాత్కాలిక ఆనందం ఇచ్చే విషయాలు మాత్రమే కాకుండా, మానవజీవితంలోని ఒక భాగంగా, మోక్ష మార్గాన్ని సూచించే విధంగా ఉద్దేశించబడ్డాయి.
