పాకిస్థాన్‌ 1947 వరకు మనదేశంలో అంతర్భాగమే. అక్కడ పలు చారిత్రక హిందూ దేవాలయాలు ఉన్నాయి. అటువంటి వాటిలో మహాభారత కాలం నాటి పవిత్రమైన శివాలయం, పాండవులు ఆరాధించిన శివలింగ విశేషాలు తెలుసుకుందాం… కటస్రాజ్‌ మందిర్‌ అనేది హిందూ దేవాలయ సముదాయం, ఇది పాకిస్తాన్లోని పంజాబ్‌ లోని చక్వాల్‌ జిల్లాలోని చోవా సైదాన్షా సమీపంలోని కటాస్‌ గ్రామంలో ఉంది. ఇక్కడ ప్రధాన దేవుడు మహా శివుడు. మహాభారతం కాలం నుండి ఉనికిలో ఉంది. పాండవ సోదరులు తమ ప్రవాసంలో గణనీయమైన భాగాన్ని ఈ ప్రదేశంలో గడిపారు. ఈ దేవాలయంలోని సరస్సు మాయా శక్తులను కలిగి ఉందని నమ్ముతారు. యుధిష్ఠిరుడు తన జ్ఞానంతో యక్షను ( పైథాన్‌ / పాము రూపంలో నహుషా) ఓడించాడు, తన సోదరులను ఆ యక్ష బంధం నుండి విడుదల చేశాడు. ఇక్కడే యక్ష ప్రశ్నల సంఘటన జరిగిందని చెప్తారు.
మరొక పురాణం ప్రకారం శివుడి భార్య సతి మరణం చెందిన గాథ అందరికీ తెలిసిందే. సతీదేవి చనిపోయినప్పుడు శివుడు చాలా బాధతో అరిచాడు. అతని కన్నీళ్లు రెండు పవిత్ర చెరువులను సృష్టించాయి. వాటిలో ఒకటి అజ్మీర్‌లోని పుష్కర వద్ద, మరొకటి కేతక్ష వద్ద, అంటే సంస్కృతంలో కళ్ళు వర్షం పడటం అని అర్ధం. ఈ పేరు నుండే కేటాస్‌ అనే పదం ఉద్భవించి తరువాత కటాస్‌ అయింది. పురాణం మరొక సంస్కరణలో కటస్రాజ్‌, నైనిటాల్‌ వద్ద ఉన్న రెండు కొలనుల గురించి ప్రస్తావించబడింది. పాకిస్తాన్‌ ప్రభుత్వం ఇప్పుడు ఆలయ సముదాయాన్ని ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశ హోదాకు ప్రతిపాదించాలని ఆలోచిస్తోంది. హిందుషాహియా కాలం (క్రీ.శ. 650950) లోని 2 పాక్షిక శిధిలమైన దేవాలయాలు, 900 సంవత్సరాల క్రితం నిర్మించిన మరికొన్ని దేవాలయాలు ప్రధాన పాత ఆలయంతో పాటు ఉన్నాయి. కటాస్‌ సైట్‌ ఏడు పురాతన దేవాలయాల సమూహం, ఒక బౌద్ధ స్థూపం అవశేషాలు, కొన్ని మధ్యయుగ దేవాలయాలు, హవేలీలు, ఇటీవల నిర్మించిన కొన్ని దేవాలయాలు, హిందువులు పవిత్రంగా భావించే చెరువు చుట్టూ చెల్లాచెదురుగా ఉన్నాయి.
ఇక్కడ రామచంద్రుడి దేవాలయం, హనుమాన్‌ మందిరం కూడా ఉన్నాయి. స్థానిక హిందువులు 1947లో విభజన తరువాత భారతదేశంలోని తూర్పు పంజాబ్‌కు వలస వచ్చి ఈ దేవాలయాలను విడిచిపెట్టారు. ఈ దేవాలయాలు జీర్ణావస్థకు చేరుకున్నాయి. చారిత్రక అవశేషాలకు నిలయం కటస్రాజ్‌. కటస్రాజ్‌ వద్ద చరిత్రపూర్వ ఉపకరణాలు, ఆయుధాలు కనుగొనబడ్డాయి. చరిత్రపూర్వ ఉపకరణాలు, గ్రానైట్‌తో చేసిన గొడ్డలి, కత్తులు వంటి ఆయుధాలు, టెర్రకోట గాజులు, కుండల వంటి కళాఖండాలు కటస్రాజ్‌ ప్రదేశంలో వెలికి తీయబడ్డాయి. తరువాత ఇవి హరప్పలో తవ్విన వాటితో సమానమైనదని కనుగొనబడింది. కాని నిపుణుల అభిప్రాయం కావాలని తేల్చలేదు. మనోహరమైన శ్రేణులు ఇప్పటికీ భూగర్భంలో దాగి ఉన్న విస్తారమైన పురావస్తు నిధిని కలిగి ఉన్నాయి. ఉప్పు శ్రేణులు చరిత్రపూర్వ ఫలితాలను కూడా ఇస్తున్నాయి. కొంతమంది స్థానిక నిపుణులు క్రీస్తుపూర్వం 6000, 7000 మధ్య కాలంలో కనుగొన్న శిలాజాలను ఉంచినప్పటికీ, అంతర్జాతీయ స్థాయికి శిక్షణ పొందిన పాలియోంటాలజిస్టులు వాటిని ఇంకా పరిశీలించలేదు.
అంతరించిపోయిన మముత్‌, డైనోసార్‌ను పోలిన పెద్ద జంతువుల అవయవాల ఎముకలు, వెన్నుపూసలు కొన్ని సైట్లలో కనుగొనబడ్డాయి. కటస్రాజ్‌ మందిరాలు చక్వాల్‌ జిల్లా నుండి 40 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్నాయి. కల్లార్‌ కహర్‌ ఇంటర్‌చేంజ్‌ వద్ద మోటారు మార్గంలో (ఇస్లామాబాద్‌- లాహోర్‌) బయలు దేరాలి, అక్కడికి చేరుకోవచ్చు.
